Casus: wie is de erfgenaam?
17.10.2017 | Edo Moll
Wanneer iemand overlijdt, ontstaat geregeld discussie over de vraag wie erfgenaam is. Soms is zelfs een testament onduidelijk en moet de rechter het testament ‘uitleggen’. Een dergelijke discussie speelde ook in de kwestie die leidde tot het arrest van het gerechtshof Den Haag van 7 februari 2017.
Casus
De casus is als volgt. Het gezin bestaat uit vader, moeder en twee kinderen. Vader overlijdt in 2005. Na het overlijden van vader verkrijgt moeder de gehele nalatenschap en verkrijgen de kinderen een vordering op moeder, die pas opeisbaar wordt direct na haar overlijden. Moeder hertrouwt in 2012, op huwelijksvoorwaarden (buiten gemeenschap van goederen). Moeder overlijdt vervolgens in 2014. Daarna ontstaat de vraag: wie zijn haar erfgenamen? De kinderen, de nieuwe echtgenoot, of allen? Daarbij speelt het door moeder opgemaakte testament in 1980 een rol.
Nieuw erfrecht
In 2003 is de wetgeving omtrent het erfrecht volledig vernieuwd. Het testament van moeder is nog opgesteld onder het oude erfrecht. In de overgangswet is bepaald dat er ‘eerbiedigende werking’ zal zijn onder het nieuwe recht. Dat betekent dat de “bedoeling” van de onder het oude recht gemaakte testamenten, zoveel mogelijk gerespecteerd dient te worden.
In het testament van moeder stond onder meer beschreven:
“Voor het geval ik na of tegelijk [..] met mijn genoemde echtgenoot kom te overlijden, beschik ik als volgt: Ik bekrachtig bij deze de vererving van mijn nalatenschap volgens de bepalingen der wet voor vererving bij versterf.”
Geschil
Tussen de tweede echtgenoot en de kinderen uit het eerste huwelijk ontstaat in 2014 - na het overlijden van moeder - een geschil. De tweede echtgenoot stelt dat hem volgens de letterlijke tekst van het testament 1/3e deel van de nalatenschap toekomt. De kinderen zijn van mening dat, wanneer het testament wordt geïnterpreteerd tegen de achtergrond van het wettelijk erfrecht uit 1980 (moeder stelde haar testament op in 1980), zij de twee enige erfgenamen zijn en niet hun stiefvader.
Huidig recht
De huidige wetgeving bepaalt wanneer de rechter een testament mag of moet ‘uitleggen’ (interpreteren) en hoe hij dat moet doen. Deze uitlegregels gelden ook voor oude erfenissen en oude testamenten (van voor 2003).
In artikel 4:46 BW lid 1 staat het volgende:
Bij de uitlegging van een uiterste wilsbeschikking dient te worden gelet op de verhoudingen die de uiterste wil (het testament) kennelijk wenst te regelen, en op de omstandigheden waaronder de uiterste wil is gemaakt.
Op grond van de wet mag de rechter een testament alleen uitleggen als het onduidelijk is.
Uitspraak
Het gerechtshof Den Haag heeft in zijn uitspraak van 7 februari jl. geoordeeld dat het testament van moeder onduidelijk was. Nu moeder in 2012 opnieuw is getrouwd, is onduidelijk wie moeder bedoeld heeft met de in het testament genoemde ‘echtgenoot’. Omdat het testament onduidelijk is, moet de rechter het testament uitleggen, aldus het gerechtshof. De uitleg van de raadsheren in deze zaak was dat met het woord ‘echtgenoot’ in het testament van moeder alleen de eerste echtgenoot was bedoeld en niet de man met wie zij op latere leeftijd hertrouwde. Kortom, in deze casus zijn alleen de kinderen erfgenaam en niet hun stiefvader.
Heeft u een conflict over een erfenis of andere vragen op het gebied van erfrecht? Neem dan contact met ons op.